"Μέρα Μαγιού μου μίσεψες..." Θεσσαλονίκη 9 Μάη 1936

Άρθρο από το πρώτο (ανέκδοτο) φύλλο του "Πανσπουδαστικού Σεισμού", Μάης 2006

Καιρός που είναι, δεν θα μπορούσε στο πρώτο φύλλο του «ΠΣ» να μην υπάρχει μια αναφο-ρά στην 9η του Μάη του ’36 και στη μεγαλειώδη απεργία των καπνεργατών. Φέτος συμπληρώνονται 70 χρόνια από εκείνες τις ταραγμένες μέρες, από τότε που ο λαός της Θεσσαλονίκης πήρε την απόφαση να αλλάξει την τύχη του, να σταθεί απέναντι στους εκμε-ταλλευτές του και να προχωρήσει σε μια απεργία που αργότερα απο-τέλεσε ορόσημο για το εργατικό κίνημα και όλο το λαό.
Την άνοιξη του 1936 η Ελλάδα έμπαινε σε μια από τις πιο ζοφερές περιόδους της ιστορίας της. Πρωθυπουργός ήταν ο Ι.Μεταξάς, που διορίστηκε από το παλάτι αφού το ποσοστό που συγκέντρωσε με το κόμμα των Ελευθεροφρόνων δεν του έδινε τη δυνατότητα για σχηματισμό αυτοδύναμης κυβέρνησης και οι συσχετισμοί στη βουλή δίναν την ευκαιρία στο παλλαϊκό μέτωπο (ΚΚΕ και Αγροτικό Κόμμα) που είχε εκλέξει 15 βουλευτές να κερδίσει προνόμια για το λαό στηρίζοντας με ψήφο ανοχής μια κυβέρνηση υπό το Θεμιστοκλή Σοφούλη. Ο πρωθυπουργός και η κυβέρνηση που μετά από λίγους μήνες, την 4η Αυγούστου, θα επέβαλαν ένα δικτατορικό καθεστώς, το οποίο και κράτησε ως την εισβολή των Γερμανών στην Αθήνα το 1941, επέβαλαν από νωρίς μια άκρως αντιλαϊκή πολιτική. Ίσως όμως δεν υπολόγισαν σωστά τη δύναμη του θύματος, δηλαδή του ίδιου του λαού.
Όλα άρχισαν στις 29 Απρίλη, όταν η Πανελλήνια Καπνεργατική Ομοσπονδία (ΠΚΟ) πήρε την απόφαση για γενική απεργία με κυριότερο αίτημα την αύξηση των ημερομισθίων (σε 120 δρχ. το κατώτατο και 135 το μέσο). Εκείνη τη μέρα 12000 καπνεργάτες γέμισαν τους δρόμους της Θεσσαλονίκης, ενώ απεργίες ξεσπούν στο Βόλο, στις Σέρρες και την επόμενη μέρα σε Δράμα και Καβάλα και στις 2 του Μάη σ’ αυτή τη λίστα εισχωρούν τα σωματεία Αγρινίου, Κομοτηνής, Σάμου, Σιδηροκάστρου, Προσοτσάνης, Νιγρίτας, Ξάνθης, Λαγκα-δά, Σιάτιστας, Καρδίτσας, Πειραιά και πολλά ακόμη. Οι κινητοποιήσεις όμως κορυφώνονται την 5η του Μάη, όταν, στη Θεσσαλονίκη, στη δύναμη των καπνεργατών προστίθενται οι κλωστοϋφαντουργοί, οι χαρτεργάτες, οι τσαγκαράδες και οι λαστιχάδες και στις 7 του μήνα το Εργατικό Κέντρο Θεσσαλονίκης κυρήσσει 24ωρη απεργία.
Στις 8 Μάη, εφτά χιλιάδες καπνεργάτες, κατευθύνονταν προς τη Γενική Διοίκηση Βορείου Ελλάδος (σημερινό υπουργείο Μακεδονίας-Θράκης), διεκδικώντας την άμεση επίλυση των αιτημάτων τους. Τότε το άοπλο πλήθος δέχεται τα πυρά πεζής και έφιππης αστυνομίας και στη συνέχεια ανασυντάσσεται στήνοντας οδοφράγματα. Σε λίγη ώρα τα νέα φτάνουν σε κάθε γωνιά της πόλης απ’όπου συρρέει ο καταπιεζόμενος λαός, με σκοπό να βοηθήσει τους αγωνιζόμενους καπνεργάτες. Τότε ο στρατός ανέλαβε την επιχείρηση καταστολής του κινήματος και μετά από τρισήμιση ώρες οδομαχιών οι απεργοί υποχώρησαν. Εκείνο το βράδυ πολλά ακόμη σωματεία της πόλης κήρυξαν απεργία.
Την επομένη, Σάββατο 9 Μάη του 1936, η επεργία είχε γενικευτεί. Μαζί με τους εργάτες κατέβηκαν στο δρόμο οι επαγγελματίες οι βιοτέχνες και οι φοιτητές. Συνολικά ο αριθμός των απεργών έφτανε περίπου τις 25000. Τότε ήταν που η ανοχή του κράτους, του καπνεργατικού και του άλλου κεφαλαίου εξαντλήθηκε. Από το πρωί κίολας στην πόλη επικρατούσε ένα πολεμικό σκηνικό, με την αστυνομία και το στρατό να χτυπάει με τον πιο σκληρό και απάνθρωπο τρόπο τους απεργούς. Δεν αργεί η πρώτη δολοφονία. Νεκρός ο αυτο-κινητιστής Τάσος Τούσης. Οι εικόνες που ακολούθησαν είναι ανατριχιαστικές. Οι απεργοί τοποθετώντας το νεκρό συναγωνιστή πάνω σε μια πόρτα κατευθύνονται με πορεία προς τη Γενική Διεύθυνση. Από εκεί απουσιάζει ο Διοικητής, όχι όμως και η πάνοπλη αστυνομική δύναμη. Οι καμπάνες χτυπούν σε όλη την πόλη και ο λαός συγκεντρώνεται στο κέντρο. Οι μαζικές δολο-φονίες διαδηλωτών όχι μόνο δεν κάμπτουν την αντίσταση του εξεγερμένου πλήθους αλλά πετυχαίνουν ακριβώς το αντίθετο. Στις 5 το απόγευμα και παρά την επιβολή στρατιωτικού νόμου στην πόλη πραγματοποιείται νέα διαδήλωση στη συμβολή των οδών Βενιζέλου και Εγνατίας. Το βράδυ της 9ης του Μάη ο λαός είναι η πραγματική εξουσία στην πόλη, «...καμία άλλη αρχή ημπορούσε να ασκήση εξουσίαν!» γράφει ο Γρ. Δάφνης, ιστορικός της εποχής.
Τα γεγονότα της μέρας ενέπνευσαν το μεγάλο ποιητή Γ. Ρίτσο να γράψει ένα από τα καλύ-τερα ποιήματά του, τον «Επιτάφιο», που είναι ουσιαστικά ο θρήνος της μάνας του νεκρού δια-δηλωτή που απευθύνεται στον αδικοχαμένο γιο της.
Την επομένη, 10 του Μάη, όταν και έγινε η κηδεία-διαδήλωση των ηρώων-απεργών οι μαρτυρίες αναφέρουν πως το πλήθος των συγκεντρωμένων κάλυπτε μια απόσταση από τα κοιμητήρια της Ευαγγελίστριας (πίσω από το Πανεπιστήμιο) μέχρι το Βαρδάρη.
Ο αγώνας των απεργών καπνεργατών πέρασε στην ιστορία και έγινε παράδειγμα δίνοντας κουράγιο για διεκδίκηση και νέες κατακτήσεις. Η λαϊκή συνοχή που υπήρξε δείχνει ακόμη σήμερα ότι η μαζικότητα του αγώνα πάντα φέρνει το αποτέλεσμα, δείχνει ότι κάθε μεγάλη νίκη δε μπορεί παρά να είναι συλλογική. Η 9η του Μάη του ’36 δείχνει το καθήκον σε όλους εμάς, τους φοιτητές, τους εργαζόμενους, τις οικογένειές μας, πως τα πάντα καταχτιούνται με αγώνα και πως η θέση μας για νέες κατακτήσεις αλλά και για την υπεράσπιση των κεκτημένων δεν είναι η αδράνεια αλλά η συσπείρωση στη διεκδίκηση για τις πραγματικές μας ανάγκες σε μόρφωση και δουλειά.